“Ik liep gewoon met mijn sigaret door de klas”
Roken voor de klas? Ook dat was vroeger heel normaal. Anja van Raamsdonk werkt al 45 jaar als docent en leidinggevende in het onderwijs. Zij zet zich nu in voor een Rookvrije Generatie en neemt ons mee in de tijd dat roken in het bijzijn van kinderen nog heel gewoon was.
Overal rook
“Thuis, op school, op straat, in de auto, in de tram, in de bus, in het vliegtuig. Noem het maar op. Overal werd gerookt. Wij in het onderwijs waren daar geen uitzondering op. Als ik terugdenk aan die tijd, dan vind ik dat best confronterend. Roken in de klas, roken op het schoolplein, roken als er een feestje met docenten was.”
Asbak voor de leerlingen
“Toen ik zelf op de academie studeerde, had je van die dubbele tafels. Op elke tafel stond in het midden een asbak voor de leerlingen en ook eentje op de tafel van de docent. Er waren zelfs leerlingen die pijp rookten. Na elke les werden de asbakken leeggekieperd in een speciale bak met een deksel. Op naar het volgende lesuur. Aan het eind van de dag werden die bakken geleegd door de conciërge. Op 31 mei 1976 stond ik voor het eerst echt voor de klas en ik heb 45 jaar onafgebroken lesgegeven. Ik heb nooit iets anders willen worden. Ik heb wel nog een heleboel andere dingen ernaast gedaan en leidinggevende functies gehad in het onderwijs. Maar ik ben altijd blijven lesgeven.”
Stiekem
“Toen ik van de Mulo naar de Havo ging, kwam ik op een school terecht waar bijna iedereen rookte: van de conciërge tot de meeste docenten en de leerlingen stiekem ook. Dat kwam natuurlijk ook deels door de docenten. Wij hebben een voorbeeldfunctie. Dat vind ik nu zo heftig. Want je probeert het juist zo goed mogelijk te doen met je leerlingen. En dan doe je zoiets. Als we op schoolreisje gingen met de pubers, werd er door docenten voorin de bus ook gewoon gerookt. De leerlingen mochten dat niet. Maar waarschijnlijk deden ze het wel stiekem zo gauw ze uit de bus stapten. Dat wisten we wel, want zo zijn we zelf ook ooit begonnen.”
Lopen door de klas met je sigaret
“Ik kan het me ook bijna niet meer voorstellen dat ik tijdens een schrijfles gewoon met m’n sigaret door de klas liep. Dan keek je met een sigaret in de hand mee over de schouder van een kind dat aan het schrijven was in zijn schriftje. Dat is echt bizar. En toch was het zo normaal.”
Altijd eentje in je tas
“Ook de moeders die hun kinderen kwamen brengen, rookten. Ze hingen eerst de jasjes op en kwamen daarna nog even in de klas. Dan vroegen ze aan mij: ‘Welk merk rookt u? Oh, mag ik het ook eens proberen.’ En dan stond een moeder vrolijk naast je te roken. Ook tijdens de ouderavonden stond er gewoon een asbak op tafel. En als je bij iemand op huisbezoek kwam, zat je daar als juf ook gewoon te roken. Een sigaret had je altijd bij je in je tas. Ik kan me zelfs nog herinneren dat er een inspecteur langskwam in de klas. Om te kijken hoe ik aan het lesgeven was. En die stak gewoon zijn pijp op middenin de kring tussen de kinderen.”
De klas uit
“Op een gegeven moment is er natuurlijk vanuit de overheid gezegd dat er minder gerookt moest worden. Omdat het ongezond was en noem het maar op. En toen werd op scholen gezegd: ‘Jongens, in de klassen mag niet meer gerookt worden.’ Dus alle asbakken verdwenen uit de klassen. Natuurlijk waren sommige leraren tegen. Die zeiden dan: ‘Moet dit? We hebben het toch altijd al zo gedaan?’ Maar die tegenspraak was eigenlijk snel voorbij. Want je mocht nog gewoon roken in de docentenkamers, op de speelplaats en buiten voor de school. Dan stond je daar met een sigaret in je ene hand en een kop koffie in de andere. Net zo makkelijk natuurlijk.”
De verandering
“Dat is sinds een paar jaar wel veranderd. Nu mag je zelfs in de buurt van de school niet meer roken. Maar dat is eigenlijk nog helemaal niet zo lang bezig. En er waren echt collega’s die het daar heel moeilijk mee hadden. Die gingen ellenlange stukken lopen en wilden ook per se een langere pauze. Want een kwartiertje, daar heb je dan niet genoeg aan.”
“Als je niet op school mag roken, dan rook ik niet op school. Zo’n braaf iemand ben ik dan toch. Maar dan rookte ik wel het dubbele thuis. Want zo gauw je dan weer mag roken, ga je de ene sigaret met de andere aansteken.”
Wen er maar aan
“Langzamerhand wende het. Op een gegeven moment had iedereen ook zoiets van: het is toch te belachelijk voor woorden dat je in de buurt van kinderen gaat staan roken? Er kwam zelfs een stroming op met de boodschap: roken is niet goed. En roken werd ook een stuk duurder. Steeds minder mensen gingen roken, ook in het onderwijs. Misschien had het daar trouwens ook wel wat te maken met meer vrouwen in het onderwijs. Die stopten met roken zodra ze zwanger raakten.”
Besefmoment
“Het besefmoment is op een gegeven moment echt ingeslagen als een bom. Toen dacht ik: wat sta ik hier nu eigenlijk te doen? Het is een verslaving en ik kom er zelf niet eens vanaf. Dus waarom zou ik dan bij kinderen gaan roken? Nu stop ik. Nu is het helemaal klaar. Ik heb allerlei dingen gedaan om te stoppen met roken. En dat is gelukkig ook gelukt.”
Chagrijnig
“Ik weet nog goed dat ik gestopt was met roken en dat dan ook in de klas deelde. Dan zei ik zoiets als: ‘Ik ben een beetje chagrijnig jongens, want ik ben net gestopt met roken.’ En de leerlingen gaven dan echt een reactie van: ‘Wat goed dat u dat doet, juffrouw.’ Dat was leuk en dat heeft me ook wel gesteund.”
Voor de kinderen
“Bijdragen aan een Rookvrije Generatie doe ik echt voor de kinderen. Je wilt kinderen de boodschap meegeven dat roken niet goed voor je is. En ik kan uit eigen ervaring zeggen hoeveel moeite het me heeft gekost om er vanaf te komen. Ik wens voor de toekomstige generatie dat ze op geen enkele plek in de verleiding komen om zo’n verslaving te krijgen. En dat ze rookvrij leren, spelen en opgroeien.”
